Nieuwe geschiedenis

(Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie)

Na de Vrede van Münster in 1648 blijft Oldenzaal, ondanks haar geheel katholieke karakter, onder opgelegd hervormd bestuur. De katholieke godsdienst wordt onderdrukt en publieke uitoefening ervan verboden, de bekende Plechelmuskerk wordt enige eeuwen - met uitzondering van de Münsterse bezetting rond 1673 - gebruikt door hervormden. Pas in de Franse tijd komt hier verandering in en komt de kerk weer ter beschikking van de katholieken. De Oldenzaalse bevolking blijft - net als de meeste inwoners van Twente - duidelijk Rooms-Katholiek en na de Franse tijd wordt Oldenzaal vanwege de katholieke herleving dan ook gezien als een "Twents Rooms bolwerk".

In de negentiende eeuw komt de textielindustrie op in Oldenzaal. De bekendste fabriek is die van Gelderman, de oudste nog steeds bestaande die van S.I. Zwartz. Na de aanleg van de A1 komt in Oldenzaal de bedrijvigheid tot grotere bloei. Transportbedrijven, maar ook bijvoorbeeld het bedrijf Johma gaven een economische impuls aan de stad.

Het Twents Carmel College te Oldenzaal is een streekschool met een breed onderwijsaanbod, die na een paar fusies en schaalvergrotingen voortkwam uit het Twents Carmellyceum en een aantal andere scholen. De oprichters van het lyceum waren Karmelieten en de eerste leraren aan deze school waren paters die in het naastgelegen klooster woonden. De bijbehorende kapel werd ontworpen door Jos Zwanikken. De ramen werden ontworpen door de Oldenzaalse glazenier Jan Schoenaker. De school werd opgericht in 1922 en vierde in 2003 haar tachtigjarig bestaan.

Economie

Oldenzaal wordt gekenmerkt door een relatief sterke economische groei. Samen met Rijssen vormt Oldenzaal de landelijke top qua economische groei per vierkante kilometer. Deze wordt gestimuleerd door de ligging aan de A1, de autosnelweg die de stad ontsluit. In hoeverre religieuze en sociale invloeden bijgedragen hebben aan de uitzonderlijke economische situatie in Oldenzaal is onduidelijk. Typisch is wel dat het vanouds uitgesproken Roomse Oldenzaal en het nog altijd zwaar gereformeerde Rijssen, beide economisch uitzonderlijk goed presteerden in de laatste decennia. Naast de religie lijken echter het in geheel Twente wijdverspreide begrip noaberschap en de streekgebonden verplichte verwevenheid met plaats- en buurtgenoten te hebben bijgedragen aan onderlinge economische impulsen en een soort van "handelssolidariteit". Voor de stadspromotie heeft de stad zichzelf de naam Glimlach van Twente gegeven.

Oldenzaalse bedrijven zijn onder andere actief in de volgende sectoren: toelevering voor de auto-industrie, bouw, installatietechniek, voedingsindustrie (delicatessen, snacks, bakkerijen), financieel advies en met name het transportwezen. Het familiebedrijf, de Oldenzaalse Taxi Centrale, heden ten dage OTC Van Kempen bestond vanaf 1909 en in 2006 nam OTC het Doetinchemse Van Kempen Reizen over. De bloei van het vrachtwagentransportwezen in Oldenzaal is overduidelijk. Er zijn vele grote Oldenzaalse transportbedrijven. Evenwel lijkt hier in de toekomst vanwege de uitbreiding van de Europese Unie en de daarmee gepaard gaande ontsluiting van grote aantallen Oost-Europese chauffeurs een kentering te zullen optreden.

Verkeer en vervoer

Oldenzaal ligt aan de internationale autosnelweg E30 (A1) van Amsterdam naar Berlijn en de grens met Polen. Op spoorgebied ligt station Oldenzaal aan de oude spoorlijn van Almelo naar het Duitse Salzbergen en verder door naar Berlijn. Internationale treinen stopten tot eind 2010 niet meer in Oldenzaal, zodat een reis per trein van Oldenzaal richting Berlijn altijd via Hengelo ging. Sinds eind 2010 zijn de regio Twente en Grafschaft Bentheim met een proef gestart en rijdt er ieder half uur een stoptrein tussen Hengelo, Oldenzaal en Bad Bentheim. De proef duurt drie tot vier jaar en als de resultaten naar tevredenheid van beide grensregio's zijn, wordt deze verbinding mogelijk structureel. Op steenworp afstand ligt het voormalig militaire vliegveld Enschede Airport Twente dat echter nog geen functie heeft als reguliere luchthaven


Voorzieningen en cultuur

Stadsdraaiorgel Het Piepenrek
In den Vijfhoek en De Driehoek zijn de twee grootste winkelcentra van Oldenzaal. Binnen de gemeente bestaat een vereniging die een stadsorgel, het Piepenrek, beheert. Er zijn vele uitgaansgelegenheden in Oldenzaal. Verschillende feesten en evenementen zoals de braderiedagen de Boeskool is Lös en Carnaval trekken vele bezoekers van buitenaf. Oldenzaal is samen met het Achterhoekse 's-Heerenberg en Raalte een van de meest enthousiaste carnavalsgemeenten boven de grote rivieren. Bekend is het typisch Oldenzaalse Kapellenfestival Toeten en Bloazen, dat twee weken voor carnaval wordt gehouden. In deze tijd wordt Oldenzaal omgedoopt tot Boeskoolstad. Boeskool is de Twentse benaming voor wittekool, een product waar Oldenzaal in vroeger dagen bekend om stond. De Oldenzaalse kunstenaar Jan Kip (1926-1987) heeft van dit gegeven een bronzen beeld ontworpen: het "Boeskoolmenneke" genaamd, voorstellend een mannetje dat een wittekool voor zijn buik draagt. Wanneer men het centrum vanuit het zuiden nadert, ziet men het beeld op een sokkel. Tegenwoordig mag de kunstenares Antoinette Ruiter kleinere versies van het beeld vervaardigen. Sinds 2007 bestaat er ook een vrouwelijke variant van het Boeskoolmenneke: het "Boeskoolwiefke". Het is een creatie van kunstenaar Berend Seiger. Het Boeskoolwiefke is mede een initiatief van de Oldenzaler Gerrit Roord.
In de advents- en kersttijd klinkt rond de Sint-Plechelmusbasiliek en vanuit de toren van deze kerk het karakteristieke geluid van de midwinterhoorn. Tijdens de kerstvieringen in deze twaalfde-eeuwse romaanse basiliek klinkt dan het eeuwenoude Een Kindelien so lovelyc, een kerstlied dat al sinds mensenheugenis in Oldenzaal gezongen wordt. De geschiedenis van Oldenzaal is onderwerp in Museum Palthehuis, dat ook tentoonstellingen van hedendaagse beeldende kunst organiseert.

Monumenten

Lijst van rijksmonumenten in Oldenzaal
Lijst van oorlogsmonumenten in Oldenzaal
Lijst van gemeentelijke monumenten in Oldenzaal

Kerken

De Sint-Plechelmusbasiliek uit de 12e eeuw.

De rooms-katholieke parochiekerk H. Antonius van Padua uit 1912 is ontworpen door architect K.L. Croonen.

De rooms-katholieke parochiekerk van de Allerheiligste Drieëenheid uit 1930 is ontworpen door Wolter te Riele.

De Hervormde Hofkerk uit 1934 is ontworpen door architect A.J.A. Winters (thans PKN).

De rooms-katholieke parochiekerk O.L. Vrouwe Tenhemelopneming of Mariakerk in Zuid Berghuizen

Het rooms-katholieke kerkgebouw Heilig Sacrament aan de Westwal (voorheen Gereformeerd, thans kapel R.K. D.U.)

De rooms-katholieke Emmauskerk in De Thij

Sport en recreatie

Voetbal: Het eerste elftal van Quick '20 komt uit in de Hoofdklasse, het op een na hoogste niveau in het Nederlandse amateurvoetbal. Andere voetbalclubs uit Oldenzaal zijn: FC Berghuizen, VV Oldenzaal en ZVV De Esch.

Volleybal: Het eerste damesteam van VV Pollux komt uit in de DELA League, het hoogste speelniveveau in Nederland

Waterpolo:Oldenzaalse Zwem en Polo Club (OZ&PC) is een Oldenzaalse zwemclub. Het eerste team speelt vanaf het seizoen 2009-2010 in de hoofdklasse.

Schaatsen:Oldenzaalse IJsclub (OIJC) is de schaatsclub van Oldenzaal. Er wordt getraind op de IJsbaan Twente in Enschede en verder bij voldoende vorst op de ijsbaan in Het Hulsbeek.

Tennis Oldenzaal heef drie tennisverenigingen (Quick, TZB en Ready), een hockeyvereniging (OHC Bully) en een handbalvereniging (HACOL '90).

Rugby: De vereniging RCO Harlequins werd opgericht in 2005.

Oldenzaal is omgeven door een parkachtig landschap met heuvels. De Tankenberg, onderdeel van de stuwwal van Oldenzaal, is met vijfentachtig meter de hoogste 'berg' van Overijssel.

In recreatiegebied Het Hulsbeek zijn zwemvijvers en een ruitercentrum en er is een klootschietbaan, waar de traditionele sport klootschieten in ere wordt gehouden. Ook wordt hier elk jaar het ballonvaartevenement Twente Ballooning gehouden.

Dwars door Oldenzaal loopt de Europese wandelroute E11, die loopt van Den Haag naar het oosten, op dit moment tot de grens Polen/Litouwen. Ter plaatse is de route ook wel bekend als Marskramerpad of Handelsweg. De route komt over een lang stuk buiten de bebouwde kom vanuit het westen vanaf Lettele via de Holterberg en landgoed Twickel, en vervolgt oostwaarts via Gildehaus naar Bad Bentheim.



Berghuizen (Oldenzaal)

Berghuizen is een voormalige buurtschap in Twente. Tegenwoordig is de buurtschap opgegaan in verschillende wijken van Oldenzaal in de provincie Overijssel.

Oorspronkelijk was Berghuizen een buurtschap binnen de richterambt Oldenzaal. Dit richterambt werd in 1811 gesplitst in de gemeenten Losser, Oldenzaal en Weerselo. De marken Beuningen, De Lutte en Berghuizen vormden daarbij de gemeente Losser.

Na de Tweede Wereldoorlog bestond er in Oldenzaal een groot tekort aan woningen. Reeds in 1952 werd daarom door het Oldenzaalse gemeentebestuur aan stedenbouwkundige Wieger Bruin de opdracht gegeven een plan voor de uitbreiding van Oldenzaal in Zuid-Berghuizen te maken. Op dat moment nog grondgebied van de gemeente Losser. Reeds voor de feitelijke annexatie was het ontwerp voor inrichting van het gebied grotendeels voorbereid.

Met de wet van 30 maart 1955[2] wordt het gehele buurtschap Berghuizen, 12,67 km² groot[3] , per 1 juli 1955 onderdeel van de gemeente Oldenzaal. Snel daarna werd begonnen met de aanleg van de wijk Zuid-Berghuizen. Hierbij werd gebruikgemaakt van de bestaande doorgaande infrastructuur. Ook werden verschillende bouwwerken in de nieuwe wijk ingepast. De boerderij van Stakenboer is daar een voorbeeld van.

Het noordelijk deel van Berghuizen zou de eerste jaren onder Oldenzaals bestuur ongeschonden doorkomen. Vanaf midden jaren 60 verdwijnt Noord-Berghuizen langzamerhand onder de Oldenzaalse woonwijken aan de noordwestzijde van de stad. In de jaren 60 verrijst op de voormalige essen De Thij, De Zandhorst en De Maten de wijk De Thij. In de jaren 70 en 80 gevolgd door de wijk De Essen, aangelegd op de Hooge Esch. Vanaf de jaren 90 wordt in het tussenliggende gedeelte, voorheen de Bentheimergraven Esch de wijk Graven Es aangelegd.